عنوان: امام، مردم، اقتصاد؛ تبیین الگو و معیارهای اقتصاد مردم‌محور مبتنی بر اندیشه امام خمینی(ره)
مولفان: مجتبی حسنی و سید حسین حسینی، با مقدمه دکتر عادل پیغامی
ناشر: انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه السلام

▪▪▪

مردمی‌شدن اقتصاد را می‌توان از پایه‌های اهرمی الگوی بومی اقتصاد مقاومتی به شمار آورد. اولین گام برای مردمی شدن اقتصاد، استخراج الگوی مشارکت مردمی در اقتصاد است. برای استخراج این الگو در وهله اول می‌بایست به سراغ کسانی رفت که اولاً شناخت و باور درستی از مردم ایران داشته باشند، ثانیاً بتوان به اندیشه آنان به مثابه یک نظام فکری قابل اعتماد نظر انداخت و ثالثاً توانسته باشند مشارکت مردمی در عرصه‌های اجتماعی را تحقق بخشند. اندیشه حضرت امام خمینی (ره) به دلیل دارا بودن این ویژگی‌ها، محل رجوع بسیار خوبی می‌باشد. ایشان بهترین شناخت از مردم و ملت ایران اسلامی را دارا بودند؛ زیرا توانستند با باور به این ملت بزرگ و سپردن صحنه به مردم، انقلابی چون انقلاب اسلامی را خلق کرده و با هدایت‌های خود، دفاع مقدس را با حضور آنان رقم بزنند. به این ترتیب، این کتاب به دنبال استخراج الگوی اولیه مشارکت مردمی در اقتصاد با توجه به نگاه حضرت امام خمینی (ره) می‌باشد.

برای این منظور، صحیفه امام، به عنوان منبع اصلی پژوهش، مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش، در وهله اول، این مجموعه ارزشمند، از ابتدا تا انتها مطالعه و بخش‌ها و گزاره‌ها و اماره‌های مرتبط با موضوع و سؤالات پژوهش فیش‌برداری شد. آنگاه تک تک گزاره‌ها مورد مطالعه قرار گرفته و گزاره‌های تکراری یا دارای مطالب مشابه دیگر گزاره‌ها حذف شده و در مورد هر گزاره برداشتی متناسب با آن نوشته شد. این برداشت‌ها مطابق با منطوق یا مفهوم کلام حضرت امام خمینی (ره) هستند که در هر یک از آن‌ها، نگاه محقق به گزاره موردنظر و ربط آن با موضوع کتاب و تقسیم‌بندی‌های آن بیان شده است. در مرحله بعد بنا به نگاهی که از گزاره‌ها، یادداشت‌ها و مطالعه صحیفه امام به دست آمده بود و با توجه به تقسیم‌بندی منطقی که در باب فهم موضوعی ارائه می‌گردد، جمع‌بندی از هر فصل و زیر فصل به دست آمد، به‌ گونه‌ای که مخاطب محترم تنها با مطالعه جمع‌بندی‌ها می‌تواند الگوی مشارکت مردمی به طور عام و در تمامی عرصه‌های اجتماعی از جمله در عرصه‌های اقتصادی را درک نماید. جمع‌بندی‌هایی که در بخش اول از این جلد ارائه شده‌اند با روش مذکور حاصل‌ شده‌اند.

اما از آنجایی که هدف صرفاً تبیین حالت عام الگوی مشارکت مردمی نبوده، بلکه کتاب به دنبال الگوی مشارکت مردمی یا مردم محوری در اقتصاد بوده است، با توجه به جمع‌بندی‌های بخش اول و با توجه به جمع‌بندی حاصله از بیانات حضرت امام (ره) در عرصه اقتصاد و مشارکت مردمی در این عرصه، در بخش دوم تلاش شده است که معیارهای اقتصاد مردم محور تبیین شوند، به این امید که با در نظر گرفتن مجموعه این معیارها بتوان در مورد مردمی بودن یا نبودن و میزان آن در عرصه‌های اقتصاد ایران، مبتنی بر نگاه حضرت امام (ره) اظهارنظر کرد. البته اظهارنظر در مورد وضعیت حال حاضر اقتصاد ایران نیازمند شناخت دقیق آن است و چون این کار از توان مؤلف و این کتاب خارج بود، از اظهارنظر در مورد آنچه ذکر شد خودداری شده است.

با توجه به توضیحات فوق، بخش اول کتاب، با بیان ماهیت، اهمیت و کیفیت مشارکت مردمی به صورت عام، به بیان الگوی مشارکت مردمی ناظر به تمامی حوزه‌ها و عرصه‌های اجتماعی که اقتصاد نیز یکی از آنان است پرداخته است و بخش دوم به مشارکت مردمی به طور خاص و ناظر به عرصه اقتصاد و مخاطب کتاب با مطالعه بخش اول، الگوی مشارکت مردمی یا مردم محوری در عرصه اقتصاد را و با مطالعه بخش دوم معیارهای چنین اقتصادی را ملاحظه می‌نماید.

بخش اول شامل سه فصل ماهیت و چیستی مشارکت مردمی، اهمیت و ضرورت مشارکت مردمی و کیفیت و چگونگی مشارکت مردمی است. در فصل اول جهت تبیین ماهیت مشارکت مردمی به مردم‌شناسی ایران اسلامی، ویژگی‌های مردم، جایگاه و خواست آن‌ها، رابطه دولت با مردم و اصول مشارکت پرداخته شده است. در فصل دوم اهمیت مشارکت نیروی مردمی مورد بررسی و تبیین قرار می‌گیرد. در فصل سوم و در راستای بیان کیفیت مشارکت مردمی، ابتدا فرآیند مشارکت مردم، سپس علل و عوامل مؤثر بر و حوزه‌های مشارکت و در انتها نقش بازدارندگی دشمن در مشارکت مردم مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.

در بخش دوم کتاب سعی شده است معیارهای یک اقتصاد مردم محور، مردمی یا همان مشارکت مردمی در اقتصاد، بیان و هر یک از آن‌ها با توجه به مطالب بخش اول، توضیح داده شده و تبیین گردد. معیارهای مطرح شده در این بخش که در دو دسته قرار می‌گیرند، علاوه بر اینکه مشخص می‌کنند که آیا وضعیت حال حاضر اقتصاد جامعه در مسیر مردم محور شدن قرار دارد یا خیر، به وضعیت مطلوب نیز اشاره دارند، یعنی بیان می‌دارند که در حالت تحقق کامل اقتصاد مردم محور و الگوی مشارکت مردمی در عرصه اقتصاد، این عرصه چه شکل و قالبی به خود خواهد گرفت. ▪

-----------------------

پدافند اقتصادی، ش 25، آذر ماه 1395، ص 38